Ардчиллын алтан хараацайн нэг, УИХ, Засгийн газрын гишvvн, Дэд бvтцийн яамны сайд С.Зориг 1998 оны аравдугаар сарын 2-ны єдєр бусдын гарт амь vрэгдсэн билээ. Тvvнийг хэрцийгээр бvрэлгэсэн алуурчин єнєєг хvртэл олдоогvй байгаа. Тухайн vед цагдаагийнхан хэд хэдэн хvнийг сэжигтнээр татан шалгаж байсан удаатай. С.Зоригийн амь насыг хєнєєсєн байж болзошгvй хэмээн сэжиглэгдэн “Ганц худаг”-т саатуулагдаж байсан Г.Отгонбямбаатай ярилцлаа. Тэрбээр хvн амины хэрэгт нэр холбогдож дєрвєн жил зургаан сар сэжигтнээр татагдсан аж. Г.Отгонбямбаа “С.Зоригийн хэргийг улстєржvvлснээр энгийн иргэд маш их хохирсон” гэж байсан. Тvvнтэй ийн ярилцав.
-Таныг С.Зориг агсны амь насыг бvрэлгэсэн хэрэгт сэжигтнээр татаж шалгаж байсан. Цаг хугацааны явцад гэм буруугvй гэдгийг чинь тогтоосон байгаа. Тухайн vед юу болсон талаар яриагаа эхлэх vv?
-Болно оо. С.Зориг агсныг хєнєєсєн хэрэгт сэжиглэгдэж хоёр ч удаа саатуулагдаж байлаа. Эхний удаад 1998 оны аравдугаар сарын 6-ны єдєр Чингэлтэй дvvргийн Цагдаагийн хэлтэс рvv явж байтал Эрvvгийн цагдаагийн газрын ажилтнууд намайг баривчилсан. ЦЕГ-ын тусгай тасгийнхны хараанд арван цаг гаруй ямар ч шалтгаангvйгээр хоригдож байлаа. Харин дараа нь 1998 оны аравдугаар сарын 23-ны 22.40 цагийн vед гэртээ байтал энгийн хувцастай хvмvvс орж ирээд л “ Таныг баривчлах боллоо” гэж хэлсэн. “Намайг ямар шалтгаанаар баривчилж байгаа юм бэ” гэж асуухад “Улс тєрийн жагсаал, цуглаантай холбоогvй. Та ямар хэрэг хийснээ мэдэж байгаа биз дээ. Та хvн амины ноцтой гэмт хэрэгт сэжиглэгдэж байгаа” гэж хэлсэн юм. Гэтэл Эрvvгийн цагдаагийн газрын ахлах тєлєєлєгч Б.Даваажав, Л.Батбаяр нар прокурорын зєвшєєрєлгvй баривчилсан гэдгийг нь сvvлд мэдсэн.
-Тухайн vед та Чингэлтэй дvvргийн Цагдаагийн хэлтэс орох гэж явсан гэл vv. Нууц биш бол ямар ажлаар явсан юм?
-Би тухайн vед Г.Бошигтын нэгдсэн хєдєлгєєний гишvvн байлаа. Нэг vгээр хэлбэл тэр vед зохиогддог байсан жагсаал, цуглааныг удирддаг байсан юм. Тэгээд л жагсаал, цуглаантай хол-боотой асуудлаар цагдаагийн хэлтэс орох санаатай явж байсан.
-Таныг шууд л “Ганц худаг” руу ачсан уу?
-Намайг 72 цаг Сvхбаатар дvvргийн Эрvvлжvvлэх байранд саатуулсан. Тэгээд “Ганц худаг” дахь урьдчилсан хорих тєвийн тусгай захилгат гэгддэг 43 дугаарын камерт хорьсон. Бас болоогvй ээ, гар дээр 43 гээд vзгээр бичсэн.
-Байцаалт авч байсан уу. Байцаалтын vед таныг элдвээр дарамталж байв уу?
-Арав гаруй хоног хорихдоо нэг л удаа байцаасан. Байцаалт авах болгондоо бороохой, зэвсгээр айлгадаг байсан. Би єєрєє цагдаагийн байгууллагад ажиллаж байсан.
-Тэгээд юу асууж байх юм бэ?
-”Та С.Зоригийг яагаад хєнєєсєн юм бэ. Танай Монголын нэгдсэн хєдєлгєєн чинь их мєнгєтэй гэл vv” гэж асуугаад байдаг. Єєр юу ч асуудаггvй байсан шvv.
-Та юу гэж хариулдаг байсан бэ?
-”Та нар ямар ч гэм буруугvй хvнийг хорьж байна. Хэрэг хийсэн хvнийг нь ол. Би С.Зоригийг алаагvй” гэж хэлдэг байлаа. Хамгийн сvvлд байцаалт авахдаа “Таныг С.Зоригийн эхнэр н.Булгантай нvvрэлдvvлнэ” гэж хэлсэн. Надад хийсэн хэрэг байхгvй учраас нvvрэлдэхээс айхгvй байсан. Гэтэл уулзуулаагvй ээ.
-Та С.Зориг агсны гэргийг таньдаг байсан уу?
-Хаанаас даа, танихгvй.
-Таныг хэзээ сулласан бэ?
-Манай гэр бvлийн хvн батлан даалтад гаргуулж авч байлаа.
-Батлан даалтад гарсан ч сэжигтэн хэвээр байсан уу?
-Тийм ээ. “Дуудсан цагт ирж байгаарай” гэж сануулж байсан. Би єєрєє гэм буруугvй болохоор хэзээ дуудахыг нь хvлээлгvй цагдаагийн газарт очиж уулздаг байлаа. Тэгээд л “Батлан даалтад байх хугацаа дуусах болсон уу” гэж асуухаар “Хvлээж бай” гэдэг. Дєрвєн жил зургаан сар хvн амины хэрэгтэн болж, сэжиглэгдэн явсан гэх vv дээ. Энэ хугацаанд ямар ч ажил хийх боломж байгаагvй. Тухайн vед Ялалтын талбай дээр баригдсан майханд хэдэн жилийг єнгєрvvлсэн гэхэд хилсдэхгvй. Гэртээ харих эрх надад байгаагvй ээ.
-Яагаад гэрт тань хариулдаггvй байсан юм бэ?
-Манай гэр Нисэхэд байдаг. Хол гэртэй болохоор оргон зайлж магадгvй гэж бодсон байх л даа.
-С.Зоригийг агсны гэр бvлийн талаар хэр сайн мэдэх вэ?
-Тэр хvнийг би сайн мэднэ. Зэргэлдээ байранд амьдардаг байсан юм. С.Зориг чинь vнэнч шударга тууштай тэмцэгч хvн байлаа. Жагсаал, цуглаан болгонд ирж оролцдог байсан. Ихэвчлэн дуугvй ажиглагч байсан гэхэд болно. Харин гэр бvлийн талаар сайн мэдэхгvй юм.
-Аллагын хэрэгт Батаа, Оюунаа гэх хvмvvс нэр холбогдож байсан. Тэр vед бєєн шуугиан болж ийм нэртэй хvмvvсийг баривчилж байсан шvv дээ?
-Тийм ээ. Батаа, Оюунаа гэдэг нэртэй маш олон хvнийг “Ганц худаг”-т саатуулсан байсан. Хамгийн анх баривчлагдсан Батаа, Оюунаа нь Баянзvрх дvvргийн иргэд байсан юм.
-Зєндєє иргэдийг хилс хэргээр гvтгэж саатуулсан гэлээ. Хэр олон хvн байсныг санаж байна уу?
-Подваль дvvрэн хvн байсан. Бvгдийг нь байцаадаг байсан юм.
-Шоронд хоригдсон хvмvvс юу ярьдаг байсан бол?
-Янз бvрийн юм ярьдаг л байсан. Мєнгє єгнє гэхээр нь хэрэг хvлээнэ гэх мэтээр хоорондоо ярьж байсан л даа. Би тэдэнтэй нэг ч vг дуугардаггvй байсан юм.
-Энэ хэргийг vйлдээгvй ч эзэн холбогдогчийг нь олдоосой гэж боддог уу. Ер нь таны хувьд уг хэрэгт сэжиглэж байгаа хvн бий юу?
-С.Зоригийн хэргийг анх шалгаж байсан ажлын хэсгийнхэн хэргийн газрын vзлэгийн материалыг алга болгосон. Тухайн vед Эрvvл мэндийн сайдаар ажиллаж байсан Ш.Батбаяр шvvх эмнэлгийн холбогдох бvх магадлагаа, нотлох баримтыг устгасан гэж хоригдож байсан хvмvvс ярьдаг юм билээ. С.Зоригийн хэргийн талаар Э.Бат-Vvл, Да.Ганболд нар мэдэж байгаа. Тухайн vед хvмvvс ярьдаг л байсан. Э.Бат-Vvл С.Зоригийн эхнэртэй холбоотой байсан. Тvvнийг нь мэдсэн С.Зориг солио тусч архи уух болсон гээд л ярьдаг. Олны яриа ортой байхыг vгvйсгэхгvй .
-Энэ хэргийг Монголын цагдаа илрvvлж яадах болов уу. ?
-Илрvvлэх бvрэн боломжтой шvv дээ. Эд хvч дайчлан ажиллахгvй л байгаа байх. Тэрнээс биш хэрэг хийсэн этгээдийг олох бvрэн боломжтой.
-Энэ олон жил таныг сэжигтнээр татсан байх нь ээ. Та шvvхэд хандсан гэж байсан. Энэ ямар учиртай юм бэ?
-Хилсээр гvтгэгдэж олон жилийг гэмт хэргийн сэжигтнээр єнгєрvvлсэн. Тэр vед хvмvvс намайг хараад “Єнєєх С.Зоригийг алсан алуурчин чинь энэ байна” гээд ажилд ч авдаггvй байсан. Зарим нь хєєж туугаад, нэг нvдээрээ ч vзэхгvй. Vнэндээ бол хорьж шийтгvvлснээс хойш би амьдралгvй болсон. Тэгээд тєрєєс хоригдсон хугацааныхаа хохирлыг нэхэмжилсэн юм.
-Шvvхээс ямар шийдвэр гарсан бэ?
-Шvvхэд хандсанаар байдлыг улам хvндрvvлсэн дээ. Нэр тєрєє сэргээлэхийн тулд тєр, засгийн єндєрлєгvvдэд хандсан. Тухайн vед УИХ-ын дарга байсан Л.Энэбиш, гишvvн Ц.Шаравдорж нарт хандаж захидал бичиж байсан удаатай. Аргаа барахдаа Хvний эрхийн vндэсний комисст хандсан юм. Гэтэл комиссоос надад С.Зоригийн хэрэгт ямар ч холбогдолгvй гэсэн бичиг хийж єгсєн. Энэ бичгийг аваад би нэр тєрєє сэргээлээ гэж vзсэн дээ. Ингээд эдийн засгийн хохирлоо цагдаагийн байгууллагаас нэхэмжлэхээр шийдсэн юм.
-Эдийн засгийн хохирол гэхээр хичнээн тєгрєг нэхэмжлэх вэ?
-Би урьд нь машин засварын газарт ажиллаж байлаа. Сарын орлого минь 30 мянган тєгрєг байсан юм. Ажлынхаа хажуугаар гэртээ хоол хийж тус бvрийг нь 500 тєгрєгєєр зардаг. Єєрєєр хэлбэл, миний нэг єдрийн орлого зургаан мянган тєгрєг байсан юм. Тэгэхээр би энэ бvх мєнгєє хохирсон жилээрээ тооцоод vзвэл зургаан сая 552 мянган тєгрєг гарч байгаа гэсэн vг. Энэ мєнгєє л нэхэмжилж байгаа юм.
-Тэгээд таньд мєнгийг чинь єгсєн vv?
-Шvvхээс таны эрх зєрчигдєж байна. Хохирлоо зуун хувь гаргуулж ав гэсэн шийдвэр гарсан л даа. Харамсалтай нь нэг сая 200 мянган тєгрєг єгєєд vлдснийг нь єгєєгvй. Яагаад єгєхгvй байсныг нь судалсан чинь хувиараа цайны газар ажиллуулж байсан гэх vндэслэлээр єгєхгvй байхаар шийдсэн байсан. Дам яриагаар надад олгогдох мєнгє Сангийн яаманд ирсэн ч єгєєгvй л юм билээ.
-Одоо тэгээд таны амьдрал ахуй ямар байна вэ. Сураг сонсвол айлын хашаанд байдаг гэсэн?
-Тийм ээ. Амьдрал хэцvvхэн л байна. Айл айлын хашаа дамжаад л хєєгдєх vедээ хєєгдєєд, шар нар, бор хоногийг єнгєрєєж явна даа.
-Та чинь Цагдаагийн байгууллагад олон жил ажилласан юм билээ. Хэдэн оны vед ажиллаж байсан юм бэ?
-Миний аав 15-ны цагдаа байсан хvн. Би 17 настай байхаасаа эхлээд л Цагдаагийн байгууллагад ажилласан тvvхтэй. 1969 оноос хойш 1993 онд хvртэл тасралтгvй 24 жил ажилласан юм. Хамгийн сvvлд Сэлэнгэ аймгийн Цагдаагийн хэлтэст ажиллаж байгаад гарсан. Цагдаагийн “Онц сэргийлэгч”, Аюулаас хамгаалахын хvндэт тэмдгээр шагнуулж байлаа. “Ганц худаг”-т хоригдож байхдаа єєрийн шалгаж байсан томоохон хэрэгтнvvдтэйгээ хамт хоригдож л байлаа. Цагдаа байсан тулдаа л энэ зэрэгтэй яваа байх. Хэрвээ жирийн иргэн байсан бол єдийд би улс тєрийн золиосонд явчих байсан шvv.
-Та цагдаагийн ямар цолтой байсан бэ?
-Ахлагч цолтой, армид бол офицер шvv дээ.
-Цагдаа байсан хvн яагаад улстєрд орчихов оо. Тэр vеийнхэн таныг жагсаал, цуглаан зохион байгуулдаг толгойлогчдыг нэг байсан гэх юм билээ?
-Тэр vнэн. 1990 онд Ардчилсан хєдєлгєєн ялж тєрд эргэлт гарсан. Ардчилсан намынхан ялалт байгуулсан ч хоорондоо маргалдаантай байсан юм. 1997 онд би Г.Бошигтын хєдєлгєєнд нэгдэж улс тєрийн жагсаал, цуглаанд оролцохоор болсон. Жагсаал зохион байгуулна гэдэг нарийн ажил. Хаана хэдэн цагт цуглах вэ, яаж лоозон барих, ямар vг бичих вэ гээд тусгай ажил их бий.
-Хамгийн анхны жагсаалаа хэзээ хийж байсан бэ?
-1998 оны дєрєвдvгээр сарын 24-нд талийгаач О.Дашбалбартай хамт хийж байжээ. Тэр vед цугласан хvмvvс Ялалтын талбайд багтахааргvй их байсан юм. Багцаалбал 10 мянган гаруй хvн цугласан. Тєрийн ордныг нар буруу гурав тойроод Э.Бат-Vvл, Р.Гончигдорж нарын зургийг шатааж байсан. Тэгээд есдvгээр сарын 28-нд Ц.Элбэгдорж, Б.Дэлгэрмаа нарын дvрсийг шатаахаар ярилцаж байсныг санаж байна.
-Тухайн vед анх удаа жагсагч нар тєв замыг хааж байсан гэл vv?
-Тийм шvv. Одоогийн цахилгаан холбооны урд байрлах дєрвєн замыг дєрвєн цаг гаруй хааж байсан юм. Гэтэл зам хаалаа гээд бєєн шуугиан болж, жагсаал зохион байгуулагч нарт албан шаардлага ирж байсан удаатай. Ингээд л бид жагсаалаа тайван замаар хийхээр болж Ялалтын талбай дээр майхан барьж хэвтсэн дээ.
-Одоогийн тэмцэгчид гэх хvмvvсийн талаар ямар бодолтой явдаг вэ?
-Ерээд оны vед жагсаал цуглаан хийхэд одоогийнх шиг ийм эмх замбараагvй байдал vvсдэггvй байсан. Одоо энэ Ахмадын холбооны Г.Баасан чинь тухайн vед жагсаал, цуглаан vймvvлэгч байлаа шvv дээ. Тэмцэгчид гээд байгаа Ж.Батзандан, О.Магнай, Г.Баасан нарын зохион байгуулсан жагсаал, цуглаан удаа дараалан МАХН-ын байр руу халдсан. Энэ бол буруу алхам. Долдугаар сарын 1-нийг захиалсан гол хvн нь Ц.Элбэгдорж, Б.Жаргалсайхан нар. Б.Жаргал-сайхан бол намайг нэгдсэн хєдєлгєєнд байхаас л жагсаал болгон дээр ирж vг хэлдэг байсан. Мєнгє єгєхгvй хэрнээ эд материалаар тусалж лоозон, ухуулга хийх даавуу єгдєг байсныг мэднэ.
-Ярилцлага єгсєнд танд баярлалаа.
Эх сурвалж : Нийгмийн толь
