Thursday, March 19, 2009
Monday, March 2, 2009
Мэргэшсэн нягтлан бодогчид сайн санхүүчид байх учиртай
Манай сурвалжлагч Монголын Мэргэшсэн Нягтлан Бодогчдын Институт /ММНБИ/ – ийн Гүйцэтгэх захирал, доктор Л.Энх-Амгалантай уулзаж ярилцсан юм.
- Юуны өмнө байгууллагынхаа талаар товч танилцуулана уу?
- Зах зээлийн эдийн засгийн үеийн нягтлан бодох бүртгэл, аудитын үйл ажиллагааны гарааны жил болсон 1993 онд " Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай " хууль батлагдан, Нягтлан бодох бүртгэлийн Мэргэжлийн зөвлөл байгуулагдаж, мэргэшсэн нягтлан бодогчид бэлтгэгдэн, анхны аудитын байгууллагууд байгуулагдаж байсан юм. Харин мэргэшсэн нягтлан бодогчдын мэргэжлийн байгууллага болох ММНБИ 1996 онд байгуулагдсан. Манай институтын үйл ажиллагааны хүрээ, чиг үүргийг " Аудитын тухай " хуульд тодорхой зааж өгсөн. ММНБИ нь мэргэшсэн нягтлан бодогчид, аудиторуудын мэргэжлийн ёс зүйг баталж, үндэсний хэмжээнд мөрдүүлэх эрх бүхий нийгэмд үйлчилдэг төрийн бус байгууллага. Бид мэргэжлийн сургалт зохион байгуулах, мэргэшсэн нягтлан бодогчийн эрх олгох шалгалт авах, аудитын байгууллагыг арга зүйн удирдлага, зөвлөгөө, мэдээллээр хангах үйл ажиллагаа явуулж байна. Түүнчлэн нягтлан бодох бүртгэлийн мэргэжил олгох сургалтын үйл ажиллагаа, бүртгэл, аудитын чиглэлээрх эрдэм судлалын ажилд идэвхитэй оролцдог. Одоо манай улсад 2000 орчим мэргэшсэн нягтлан бодогчид бэлтгэгдээд байна. Эдгээр мэргэшсэн нягтлан бодогчид болон 60 орчим хараат бус аудитын байгууллага нь манай Институтын гишүүд юм.
- Мэргэшсэн нягтлан бодогч гэж хэн болох, ямар шалгуураар болдог талаар тайлбарлана уу?
- Их, дээд сургуулийг нягтлан бодогч мэргэжлээр төгссөн хүн хоёроос доошгүй жил мэргэжлээрээ ажиллаад мэргэшсэн нягтлан бодогчийн эрх олгох шалгалт өгч болно. Мэргэшсэн нягтлан бодогчийн эрх олгох шалгалт бол мэргэжлийн амаргүй, хүнд шалгалтуудын нэг. Нягтлан бодох бүртгэлийн онол, дадлага, аудит, хууль, англи хэлний шалгалт өгч тэнцсэн хүмүүст хоёр жилийн хугацаатай мэргэшсэн нягтлан бодогчийн эрх олгож, цаашид 5 жил болон хугацаагүйгээр эрхийг нь сунгадаг. Энэ хугацаанд мэргэшсэн нягтлан бодогчийн сургалтын хөтөлбөрийн дагуу олон төрлийн хичээл судалж мэдлэг, боловсролоо дээшлүүлдэг юм. Мэргэшсэн нягтлан бодогч болсноор томоохон аж ахуйн нэгж байгууллагын санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн албыг удирдах, аудитын үйлчилгээ эрхлэх, мэргэжлийн зөвлөгөө өгөх бололцоотой болдог.
- Саяхан танай институтын Их хурал хуралдсан. Их хурлын талаар товч мэдээлэл өгнө үү?
- Манай институтын эрх барих дээд байгууллага нь 4 жилд нэг удаа хуралддаг Их хурал. 1996, 2000, 2004 онд өмнөх Их хурлууд хуралдаж 2008 оны 12 дугаар сард ММНБИ - ийн IV Их хурал хуралдлаа. Бид IV Их хурлаараа өнгөрсөн 4 жилийн ажлын үр дүн, цаашдын зорилтоо хэлэлцэн дүрэмдээ өөрчлөлт оруулсан. Шинэ дүрмээр 19 гишүүнтэй Удирдах зөвлөл сонгогдон, Удирдах зөвлөлийн гишүүдийн олонхийн саналаар Гүйцэтгэх захирал томилогдон ажлын албаа удирдан ажиллаж байна. Удирдах Зөвлөлөөр баталсан 2008 - 2012 онд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны хөтөлбөрт гишүүдийн эрх ашгийг хамгаалах, хараат бус аудитын үйл ажиллагааны болон мэргэшсэн нягтлан бодогчийн эрх олгох, эрх сунгах сургалтын чанарыг сайжруулах, санхүү, удирдлагын бүртгэлийн аргачлал, арга зүйг боловсруулан хэрэглээг нэмэгдүүлэх, мэргэшсэн нягтлан бодогчид, аудиторуудын ёс зүйг сахиулах, Институтын удирдлагын үйл ажиллагааг сайжруулж, гадаад харилцаагаа улам өргөжүүлж, хөгжүүлэх зорилтуудыг дэвшүүлсэн. Бид Дэлхийн банк, Азийн хөгжлийн банк, Японы ЖАЙКА байгууллагын дэмжлэгтэйгээр олон төсөл, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж багагүй амжилт олсон. Цаашид ч олон улсын байгууллагуудтай хамтран ажиллах болно.
- Байгууллагынхаа гадаад харилцааны талаар ярина уу?
- Бид гадаад харилцаагаа өргөжүүлэн мэргэжлийн олон улсын байгууллагын үйл ажиллагаанд оролцох, ижил төрлийн институтын үйл ажиллагаанаас суралцах талаар ихээхэн анхаарч ирлээ. ММНБИ нь Нягтлан бодогчдын олон улсын холбооны дэд гишүүн, Ази Номхон далайн орнуудын нягтлан бодогчдын холбооны жинхэнэ гишүүн, АСЕАН - ны нягтлан бодогчдын холбооны дэд гишүүн байгууллага юм. Япон, Энэтхэг, Солонгосын мэргэшсэн нягтлан бодогчдын байгууллагатай нягт хамтран ажиллаж байна. Цаашид гадаад харилцаагаа өргөжүүлэх, хөгжсөн орнуудын институтын үйл ажиллагаанаас суралцах зүйл их байна.
- Санхүүгийн хямралтай үед мэргэшсэн нягтлан бодогчид, аудиторууд нийгэмд ямар үүрэг гүйцэтгэх ёстой вэ?
- Нягтлан бодох бүртгэл эдийн засагт зөв мэдээлэл өгөх ёстой. Санхүүгийн мэдээлэл зөв илэрхийлэгдсэн гэдгийг хараат бус аудиторууд шудрагаар батлах ёстой. Буруу мэдээлэлд үндэслэн гаргасан шийдвэр ямар хохиролтой байдгийг бид бишгүй амсаж байна. Америкийн Энрон компани, Артур Андерсон компанийн хэрэг гээд гадны гашуун туршлагууд ч бий. Саяхны жишээ, Хадгаламж зээлийн хоршоод санхүүгийн тайлангаа аудитаар баталгаажуулдаг байсан бол олон хүний хөлсөө дуслуулан байж цуглуулсан мөнгө тоглоомчдын гараар орохгүй, түүнийх нь тодорхой хэсгийг татвар төлөгч бид нуруундаа үүрэхгүй байлаа. Амьдарч буй орчин маань эдийн засаг, санхүү талаасаа хямраад ирэхээр нийт хүмүүст эдийн засгийн, санхүүгийн боловсрол их чухал болж байна. Ухаалаг хэрэглээ, ухаалаг мөнгөний менежмент улс орон, байгууллага, айл гэрт аль алинд нь чухал. Мэргэшсэн нягтлан бодогчид, аудиторууд энэ талын мэдлэг, ойлголт сайтай, өөрсдөө үлгэрлэх төдийгүй, бусдад, үйлчлүүлэгчиддээ сайн зөвлөдөг байх учиртай.
- Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцлага өгсөнд баярлалаа. Танд болон танай Институтын үйл ажиллагаанд их амжилтыг хүсэн ерөөе.
- Юуны өмнө байгууллагынхаа талаар товч танилцуулана уу?
- Зах зээлийн эдийн засгийн үеийн нягтлан бодох бүртгэл, аудитын үйл ажиллагааны гарааны жил болсон 1993 онд " Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай " хууль батлагдан, Нягтлан бодох бүртгэлийн Мэргэжлийн зөвлөл байгуулагдаж, мэргэшсэн нягтлан бодогчид бэлтгэгдэн, анхны аудитын байгууллагууд байгуулагдаж байсан юм. Харин мэргэшсэн нягтлан бодогчдын мэргэжлийн байгууллага болох ММНБИ 1996 онд байгуулагдсан. Манай институтын үйл ажиллагааны хүрээ, чиг үүргийг " Аудитын тухай " хуульд тодорхой зааж өгсөн. ММНБИ нь мэргэшсэн нягтлан бодогчид, аудиторуудын мэргэжлийн ёс зүйг баталж, үндэсний хэмжээнд мөрдүүлэх эрх бүхий нийгэмд үйлчилдэг төрийн бус байгууллага. Бид мэргэжлийн сургалт зохион байгуулах, мэргэшсэн нягтлан бодогчийн эрх олгох шалгалт авах, аудитын байгууллагыг арга зүйн удирдлага, зөвлөгөө, мэдээллээр хангах үйл ажиллагаа явуулж байна. Түүнчлэн нягтлан бодох бүртгэлийн мэргэжил олгох сургалтын үйл ажиллагаа, бүртгэл, аудитын чиглэлээрх эрдэм судлалын ажилд идэвхитэй оролцдог. Одоо манай улсад 2000 орчим мэргэшсэн нягтлан бодогчид бэлтгэгдээд байна. Эдгээр мэргэшсэн нягтлан бодогчид болон 60 орчим хараат бус аудитын байгууллага нь манай Институтын гишүүд юм.
- Мэргэшсэн нягтлан бодогч гэж хэн болох, ямар шалгуураар болдог талаар тайлбарлана уу?
- Их, дээд сургуулийг нягтлан бодогч мэргэжлээр төгссөн хүн хоёроос доошгүй жил мэргэжлээрээ ажиллаад мэргэшсэн нягтлан бодогчийн эрх олгох шалгалт өгч болно. Мэргэшсэн нягтлан бодогчийн эрх олгох шалгалт бол мэргэжлийн амаргүй, хүнд шалгалтуудын нэг. Нягтлан бодох бүртгэлийн онол, дадлага, аудит, хууль, англи хэлний шалгалт өгч тэнцсэн хүмүүст хоёр жилийн хугацаатай мэргэшсэн нягтлан бодогчийн эрх олгож, цаашид 5 жил болон хугацаагүйгээр эрхийг нь сунгадаг. Энэ хугацаанд мэргэшсэн нягтлан бодогчийн сургалтын хөтөлбөрийн дагуу олон төрлийн хичээл судалж мэдлэг, боловсролоо дээшлүүлдэг юм. Мэргэшсэн нягтлан бодогч болсноор томоохон аж ахуйн нэгж байгууллагын санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн албыг удирдах, аудитын үйлчилгээ эрхлэх, мэргэжлийн зөвлөгөө өгөх бололцоотой болдог.
- Саяхан танай институтын Их хурал хуралдсан. Их хурлын талаар товч мэдээлэл өгнө үү?
- Манай институтын эрх барих дээд байгууллага нь 4 жилд нэг удаа хуралддаг Их хурал. 1996, 2000, 2004 онд өмнөх Их хурлууд хуралдаж 2008 оны 12 дугаар сард ММНБИ - ийн IV Их хурал хуралдлаа. Бид IV Их хурлаараа өнгөрсөн 4 жилийн ажлын үр дүн, цаашдын зорилтоо хэлэлцэн дүрэмдээ өөрчлөлт оруулсан. Шинэ дүрмээр 19 гишүүнтэй Удирдах зөвлөл сонгогдон, Удирдах зөвлөлийн гишүүдийн олонхийн саналаар Гүйцэтгэх захирал томилогдон ажлын албаа удирдан ажиллаж байна. Удирдах Зөвлөлөөр баталсан 2008 - 2012 онд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны хөтөлбөрт гишүүдийн эрх ашгийг хамгаалах, хараат бус аудитын үйл ажиллагааны болон мэргэшсэн нягтлан бодогчийн эрх олгох, эрх сунгах сургалтын чанарыг сайжруулах, санхүү, удирдлагын бүртгэлийн аргачлал, арга зүйг боловсруулан хэрэглээг нэмэгдүүлэх, мэргэшсэн нягтлан бодогчид, аудиторуудын ёс зүйг сахиулах, Институтын удирдлагын үйл ажиллагааг сайжруулж, гадаад харилцаагаа улам өргөжүүлж, хөгжүүлэх зорилтуудыг дэвшүүлсэн. Бид Дэлхийн банк, Азийн хөгжлийн банк, Японы ЖАЙКА байгууллагын дэмжлэгтэйгээр олон төсөл, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж багагүй амжилт олсон. Цаашид ч олон улсын байгууллагуудтай хамтран ажиллах болно.
- Байгууллагынхаа гадаад харилцааны талаар ярина уу?
- Бид гадаад харилцаагаа өргөжүүлэн мэргэжлийн олон улсын байгууллагын үйл ажиллагаанд оролцох, ижил төрлийн институтын үйл ажиллагаанаас суралцах талаар ихээхэн анхаарч ирлээ. ММНБИ нь Нягтлан бодогчдын олон улсын холбооны дэд гишүүн, Ази Номхон далайн орнуудын нягтлан бодогчдын холбооны жинхэнэ гишүүн, АСЕАН - ны нягтлан бодогчдын холбооны дэд гишүүн байгууллага юм. Япон, Энэтхэг, Солонгосын мэргэшсэн нягтлан бодогчдын байгууллагатай нягт хамтран ажиллаж байна. Цаашид гадаад харилцаагаа өргөжүүлэх, хөгжсөн орнуудын институтын үйл ажиллагаанаас суралцах зүйл их байна.
- Санхүүгийн хямралтай үед мэргэшсэн нягтлан бодогчид, аудиторууд нийгэмд ямар үүрэг гүйцэтгэх ёстой вэ?
- Нягтлан бодох бүртгэл эдийн засагт зөв мэдээлэл өгөх ёстой. Санхүүгийн мэдээлэл зөв илэрхийлэгдсэн гэдгийг хараат бус аудиторууд шудрагаар батлах ёстой. Буруу мэдээлэлд үндэслэн гаргасан шийдвэр ямар хохиролтой байдгийг бид бишгүй амсаж байна. Америкийн Энрон компани, Артур Андерсон компанийн хэрэг гээд гадны гашуун туршлагууд ч бий. Саяхны жишээ, Хадгаламж зээлийн хоршоод санхүүгийн тайлангаа аудитаар баталгаажуулдаг байсан бол олон хүний хөлсөө дуслуулан байж цуглуулсан мөнгө тоглоомчдын гараар орохгүй, түүнийх нь тодорхой хэсгийг татвар төлөгч бид нуруундаа үүрэхгүй байлаа. Амьдарч буй орчин маань эдийн засаг, санхүү талаасаа хямраад ирэхээр нийт хүмүүст эдийн засгийн, санхүүгийн боловсрол их чухал болж байна. Ухаалаг хэрэглээ, ухаалаг мөнгөний менежмент улс орон, байгууллага, айл гэрт аль алинд нь чухал. Мэргэшсэн нягтлан бодогчид, аудиторууд энэ талын мэдлэг, ойлголт сайтай, өөрсдөө үлгэрлэх төдийгүй, бусдад, үйлчлүүлэгчиддээ сайн зөвлөдөг байх учиртай.
- Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцлага өгсөнд баярлалаа. Танд болон танай Институтын үйл ажиллагаанд их амжилтыг хүсэн ерөөе.
Харилцах дансны 29.6 тэрбумыг тєр даатгана
Манай улсын арилжааны 16 банкинд байршиж буй 15.2 тэрбум тєгрєгийн хадгаламж, 29.6 тэрбум тєгрєгийн харилцах дансны vлдэгдэл мєнгийг тєр даатгахаар болж байна.
Иргэдийн банкинд хандах итгэлийг хамгаалахын тулд шинэ оны ємнє арилжааны банкин дахь хадгаламжийг тєр ивээлдээ авснаас хойш хадгаламж нэг хувиар єсчээ. Харин харилцах дансны vлдэгдэл 4.6 хувиар буурсан байна. Тиймээс банк дахь мєнгєн хадгаламжид баталгаа гаргах тухай хуульд нэмэлт, єєрчлєлт оруулах тухай хуулийн тєслийг Засгийн газраас УИХ-ын даргад єргєн барьсныг єчигдєр АН, МАХН-ын бvлэг, Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаанаар дэмжлээ. Хуулийн тєслийг яаралтай хэлэлцэх хуулиудын жагсаалтад оруулж УИХ-ын ээлжит бус чуулганы хуралдаанаар ирэх долоо хоногт амжиж батлахаар тєлєвлєж байна.
Харилцах дансны vлдэгдлийн даатгалд тєрийн сангийн мєнгє хамаарахгvй. Тєр єєрєє єєртєє баталгаа гаргах шаардлагагvй учир бусад бvх тєрлийн харилцах дансанд байгаа 29.6 тэрбум тєгрєгт баталгаа гаргах болж байна. Зарим хєрєнгє оруулагч тодорхой хугацааны дараа банкны хувь нийлvvлэгч болох нєхцлєєр банкинд мєнгє байршуулдаг. Ийм хєрєнгє оруулагчдыг хувь нийлvvлэгчтэй адилтган vзэж мєнгєн хадгаламжид нь баталгаа гаргадаггvй байна. Урьдчилсан нєхцєл бvхий ийм хадгаламжийг "хоёрдогч єглєг" хэмээн нэрлэдэг аж. "Хоёрдогч єглєг" хэлбэрээр байршуулсан мєнгєн хадгаламж болон тухайн хадгаламж эзэмшигчийн бусад мєнгийг тєрийн баталгаанд хамруулахгvй байхаар хуулийн нэмэлт, єєрчлєлтєд тусгажээ. Мєн банкинд хугацаа хэтэрсэн зээл, тvvнтэй адилтгах актив хєрєнгє, баталгаа, батлан даалтын єр тєлбєртэй харилцагч болон эрvvгийн гэмт хэрэг vйлдсэн нь шvvхээр нотлогдсон этгээдийн єєрийн болон бусдын нэр дээр байршуулсан мєнгийг тєр даатгалдаа хамруулахгvй байхаар болсон байна.
Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдааны vеэр Монголбанкны удирдлагад тавьсан гишvvдийн асуултыг тоймлоё.
Р.Буд: Харилцах дансанд доллараар байршиж байгаа мєнгє даатгалд хамрагдах уу?
Л.Пvрэвдорж: Иргэд тєгрєгийн хадгаламжаа доллар болгох хандлага байгаа. Єдгєє 612 тэрбум тєгрєгийн хадгаламж арилжааны банкуудад байгаагийн 286 тэрбум нь валютын хадгаламж. Мєнгєний урсгал гадагшаа чиглэх хандлагатай байгаа учир долларын хадгаламжийг ч даатгалд хамруулах шаарлагатай.
Ж.Батсуурь: Банкин дахь харилцах дансны бvх мєнгє даатгалд хамрагдах юм уу. Доллараас бусад валютын хадгаламжийг бас даатгах уу?
Л.Пvрэвдорж: Тєрийн сангийн дансны мєнгийг даатгахгvй. Тєр єєрєє єєрийгєє даатгах шаардлагагvй л дээ. Доллараас єєр валютын хадгаламж ч даатгалд хамрагдана. Манайд юанийн хадгаламж нэлээд бий. Єєр валютын хадгаламж бага.
Г.Занданшатар: Хадгаламжийг тєр даатгаснаас болж банкууд хадгаламжийнхаа хvvг хэт єндєр болгож байна. Тиймээс хvvгийн дээд хязгаар тогтоож болох уу. Хадгаламж зээлийн хоршооны тvvхийг давтах юм биш биз?
Л.Пvрэвдорж: Нэгэнт даатгалтай болсон гээд арилжааны банкууд хадгаламжийнхаа хvvг єсгєх хандлага бий. Гэхдээ хvvгийн дээд хязгаар тогтоох нь зєв шийдвэр биш болов уу. Инфляцтай уялдуулах хэрэгтэй. Хvvг буруулбал эсрэгээрээ сєргєєр нєлєєлж мэднэ. Хэмжээ хязгааргvй хvvгээ нэмбэл Монголбанк арга хэмжээ авах ёстой
Д.Одхvv: Тєр хадгаламжийн мєнгийг хvvтэй нь хамт даатгаж байгаа юу. Эсвэл зєвхєн vндсэн хадгаламж юм уу?
Л.Пvрэвдорж: Хvvгийн хамт даатгана
Зууны мэдээ
Иргэдийн банкинд хандах итгэлийг хамгаалахын тулд шинэ оны ємнє арилжааны банкин дахь хадгаламжийг тєр ивээлдээ авснаас хойш хадгаламж нэг хувиар єсчээ. Харин харилцах дансны vлдэгдэл 4.6 хувиар буурсан байна. Тиймээс банк дахь мєнгєн хадгаламжид баталгаа гаргах тухай хуульд нэмэлт, єєрчлєлт оруулах тухай хуулийн тєслийг Засгийн газраас УИХ-ын даргад єргєн барьсныг єчигдєр АН, МАХН-ын бvлэг, Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаанаар дэмжлээ. Хуулийн тєслийг яаралтай хэлэлцэх хуулиудын жагсаалтад оруулж УИХ-ын ээлжит бус чуулганы хуралдаанаар ирэх долоо хоногт амжиж батлахаар тєлєвлєж байна.
Харилцах дансны vлдэгдлийн даатгалд тєрийн сангийн мєнгє хамаарахгvй. Тєр єєрєє єєртєє баталгаа гаргах шаардлагагvй учир бусад бvх тєрлийн харилцах дансанд байгаа 29.6 тэрбум тєгрєгт баталгаа гаргах болж байна. Зарим хєрєнгє оруулагч тодорхой хугацааны дараа банкны хувь нийлvvлэгч болох нєхцлєєр банкинд мєнгє байршуулдаг. Ийм хєрєнгє оруулагчдыг хувь нийлvvлэгчтэй адилтган vзэж мєнгєн хадгаламжид нь баталгаа гаргадаггvй байна. Урьдчилсан нєхцєл бvхий ийм хадгаламжийг "хоёрдогч єглєг" хэмээн нэрлэдэг аж. "Хоёрдогч єглєг" хэлбэрээр байршуулсан мєнгєн хадгаламж болон тухайн хадгаламж эзэмшигчийн бусад мєнгийг тєрийн баталгаанд хамруулахгvй байхаар хуулийн нэмэлт, єєрчлєлтєд тусгажээ. Мєн банкинд хугацаа хэтэрсэн зээл, тvvнтэй адилтгах актив хєрєнгє, баталгаа, батлан даалтын єр тєлбєртэй харилцагч болон эрvvгийн гэмт хэрэг vйлдсэн нь шvvхээр нотлогдсон этгээдийн єєрийн болон бусдын нэр дээр байршуулсан мєнгийг тєр даатгалдаа хамруулахгvй байхаар болсон байна.
Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдааны vеэр Монголбанкны удирдлагад тавьсан гишvvдийн асуултыг тоймлоё.
Р.Буд: Харилцах дансанд доллараар байршиж байгаа мєнгє даатгалд хамрагдах уу?
Л.Пvрэвдорж: Иргэд тєгрєгийн хадгаламжаа доллар болгох хандлага байгаа. Єдгєє 612 тэрбум тєгрєгийн хадгаламж арилжааны банкуудад байгаагийн 286 тэрбум нь валютын хадгаламж. Мєнгєний урсгал гадагшаа чиглэх хандлагатай байгаа учир долларын хадгаламжийг ч даатгалд хамруулах шаарлагатай.
Ж.Батсуурь: Банкин дахь харилцах дансны бvх мєнгє даатгалд хамрагдах юм уу. Доллараас бусад валютын хадгаламжийг бас даатгах уу?
Л.Пvрэвдорж: Тєрийн сангийн дансны мєнгийг даатгахгvй. Тєр єєрєє єєрийгєє даатгах шаардлагагvй л дээ. Доллараас єєр валютын хадгаламж ч даатгалд хамрагдана. Манайд юанийн хадгаламж нэлээд бий. Єєр валютын хадгаламж бага.
Г.Занданшатар: Хадгаламжийг тєр даатгаснаас болж банкууд хадгаламжийнхаа хvvг хэт єндєр болгож байна. Тиймээс хvvгийн дээд хязгаар тогтоож болох уу. Хадгаламж зээлийн хоршооны тvvхийг давтах юм биш биз?
Л.Пvрэвдорж: Нэгэнт даатгалтай болсон гээд арилжааны банкууд хадгаламжийнхаа хvvг єсгєх хандлага бий. Гэхдээ хvvгийн дээд хязгаар тогтоох нь зєв шийдвэр биш болов уу. Инфляцтай уялдуулах хэрэгтэй. Хvvг буруулбал эсрэгээрээ сєргєєр нєлєєлж мэднэ. Хэмжээ хязгааргvй хvvгээ нэмбэл Монголбанк арга хэмжээ авах ёстой
Д.Одхvv: Тєр хадгаламжийн мєнгийг хvvтэй нь хамт даатгаж байгаа юу. Эсвэл зєвхєн vндсэн хадгаламж юм уу?
Л.Пvрэвдорж: Хvvгийн хамт даатгана
Зууны мэдээ
Тєрийн санд єнєєдєр 50 тэрбум тєгрєг байна
Тєрийн сан хємрєг хоосорсон гэх мэдээлэл сvvлийн vед тархаад байгаа. Энэ талаар Сангийн яамны тєрийн сангийн газрын дарга Х.Пvрэвсvрэнгээс тодрууллаа.
-Тєрийн сан улайлаа гэсэн "мессеж" нийгэмд тархаад байна л даа. Энэ хэр бодитой яриа вэ?
-Тийм зvйл байхгvй ээ. Єнєєдєр чинь гуравдугаар сарын 2. Тєрийн сан 50 тэрбум тєгрєгийн vлдэгдэлтэй байна.
-Гэхдээ л тєрийн албан хаагчдын энэ сарын цалинг олгож чадахгvй нь гэсэн яриа гарсан?
-Ямар ч гэсэн цалин тэтгэвэр тэтгэмжээ цаг хугацаанд нь олгоно. Єнєєдрийн байдлаар Тєрийн сан 50 тэрбум тєгрєгийн vлдэгдэл байж л байна шvv дээ. Гуравдугаар сарын санхvvжилтээ олгоход бэлэн байдалтай байгаа. Оны эхнээс санхжvvжилтийн эрх нээгддэг. Эхний долоо хоногтоо л халамж тэтгэвэр єгєєд эхэлчихдэг шvv дээ.
- Цалин, тэтгэмжээс бусад бvх зардлыг хаасан гэсэн?
-Энд нэг залруулга хийх ёстой байх аа. 2009 оны Монгол Улсын тєсєв 395 тэрбум тєгрєгийн алдагдалтай батлагдсан гэдгийг мэдэж байгаа байх. Энэ алдагдал vvсэхэд дэлхийн санхvvгийн хямрал, манай экспортын барааны vнэ ханш буурсан нь нєлєєлсєн гэдгийг. Угаасаа оны эхэнд тєрийн санд орлого бага орж ирдэг хvнд vе байдаг шvv дээ. Эхний хоёр сарын байдлаар 177,1 тэрбум тєгрєгийн орлого орохоос 50 хувийн дутуу гvйцэтгэлтэй явж байгаа. Єєрєєр хэлбэл, тєсвийн орлогын гvйцэтгэл 7,3 хувьтай байна гэсэн vг. Гэхдээ тєлєвлєснєєс 50 хувиар дутуу орлого орж ирж байгаа ч гэсэн ямар нэгэн байдлаар тєлбєр тооцоог саатуулахгvй. Энэ жилийн тєсвийн хуваарь онцлог болсон л доо. Гол vндсэн чухал санхvvжилтээ хийгээд явахаар. Цалин тэтгэмж эхлээд тээвэр шатахуун гээд дараалалтайгаар явах юм. Vvнтэй холбоотойгоор хєрєнгє оруулалтын ажлыг тvр хойшлуулсан байгаа. Ер нь, хоёрдугаар сарын 10-20-ны хооронд зарим санхvvжилтийг тvр хязгаарласан.
-Тєсвийн дийлэнхийг бvрдvvлдэг "Эрдэнэт" vйлдвэрийг ДЭМЖИХ талаар тєрєєс ямар арга хэмжээ авах юм бол?
-Одоо УИХ-ын ээлжит бус хурлаар тєсвийн тодотгол болон "Эрдэнэт" vйлдвэрт ямар дэмжлэг vзvvлэх талаар хэлэлцэж байгаа. Энэ vйлдвэр сvvлийн жилд 85 сая ам.долларын ногдол ашиг єгєх ёстой байсан. Гэвч гадаад эдийн засгийн хvчин зvйлсээс хамаараад орж ирээгvй.
-Ер нь яамнаас энэ vед ямар зохицуулалт хийж байгаа вэ?
-Ямар ч гэсэн яамнаас хуваарилалт хийгээд урсгал зардлыг тvр азна гэсэн зааврыг тєсєвт байгууллагууд єгєєд байгаа. Урсгал гэдэг маань хоол, тvлш гэх мэт. Дээр хэлсэнчлэн дараа¬лалтайгаар санхvvжилт нь хийгдэж эхэлнэ гэсэн vг л дээ.
-Зарим байгууллагууд тєсвєє танах бодлого явуулж байна л даа. Жишээлбэл, тємєр зам гэхэд зарим ажилчиндаа цалингvй чєлєє єгч байна?
-Тємєр зам бол тєсєвт байгууллага биш. Тємєр замын ажилчид тєрийн сангаас санхvvждэг юм биш. Хоёр улсын хамтарсан байгууллага учраас тэр.
-Тєр тєсвєє зєв захиран зарцуулан хэмнэлт хийнэ гэж байна. Гэтэл єнгєрсєн хугацаанд манай улс нэлээдгvй орноос зээл тусламж авсан байгаа. Гадаад єр зээлийг яаж зохицуулж байгаа вэ?
-Монгол Улс гадаадын олон улсын болон донор орнуудаас зээл тусламж авсан. Гэхдээ зээлийн хvv гэдэг цаг хугацаанд нь тєлєхгvй бол явж єгнє шvv дээ. Тиймээс єр зээлээ цагт нь тєлєєд явж байх болно.
-Тєрийн сан хоосорч байгаа учраас Монголбанкнаас мєнгє татах уу?
-Дэлхийн аль ч улс тєсвєє алдагдалтай vедээ зээл авдаг. Тєрийн сангийн хуримтлалаа нэмэгдvvлэхийн тулд vнэт цаас арилжаалах эсвэл Засгийн газраас бонд гаргах замаар єсгєдєг. Єнгєрсєн онд 64 тэрбум тєгрєг авсан байгаа.
-Энэ жилийн хувьд яах вэ ?
- УИХ-аас 2009 онд 300 тэрбум тєгрєгийн vнэт цаас арилжаалахыг Засгийн газарт зєвшєєрсєн. Єнєєгийн байдлаар 20 хувьтай ашигласан байгаа. Ер нь, тєсвийн орлого гайгvй сайжирч байгаа шvv дээ.
- Хєрєнгє оруулалтын ажлыг тvр хойшлуул¬сан гэж дээр хэллээ. Тэр мєнгийг нь хаанаас олох вэ?
-Одоохондоо эхний хоёр улиралд орлого бага байдаг. Хагас жилээс хойш сайжраад явчихна шvv дээ. Тєрийн сангийн орлого нэмэгдэхээр vйл ажиллагаа хэвийн болж боломжийн нєєцтэй болно. Тєсвийн тодотголоор орлого нэлээн багасаж байгаатай холбоотойгоор зарим нэг зарлага, санхvvжилтыг танах явдал гарч байна. Шинээр хийх гэж байгаа хєрєнгє оруулалтыг энэ жилээс нэлээн хасах. Эсвэл шаардлагагvй, тэвчиж болох зардлыг санхvvжvvлэхгvй гээд тодотголоор батлачих юм бол дахиад шинэ хуваарь гарна л даа. Бас нэг зvйл хэлэхэд єнєєдєр Сангийн яамны удирдлагууд олон улсын валютын сангийнхантай уулзах гэж байна. Маргааш Дэлхийн банкны тєлєєлєгчтэй. Энэ бол гадаад эх vvсвэр гэдэг шvv дээ. Хэрвээ Олон улсын валютын сангийнхантай хєтєлбєрєє тохирчих юм бол удлаа гэхэд хагас жилийн дараа санхvvжилт орж ирнэ.
Єєрийнх нь хэмжээ 120 сая ам.доллар. Энэ санг дагнаад бусад донор орнууд болон Дэлхийн банк, Азийн банк гэх мэт байгууллага хєтєлбєртэйгээ уялдаад тєслийн зээлvvд олгоод эхэлчихдэг. Ингээд бодохоор 300 орчим сая ам.долларын хєрєнгє орж ирэх боломж байгаа. Дээрээс нь УИХ-аар Оюутолгой, Таван толгой асуудлыг яриад байна. Энэ хоёр толгойн асуудал амжилттай батлагдвал урьдчилгаа тєлбєрийн асуудал гарна. Хvнээр бол мєнгєгvй болвол ажлынхаа хvнээс тав, арван тєгрєг зээлж цалингаа буутал аргалдаг шvv дээ. Мєнгєтэй болохоор бусад хvvхдийн сургалтын тєлбєр, байр, хоолны мєнгє гээд л дараалалтайгаар санхvvжилт хийдэг. Тvvнтэй адил шvv дээ. Монголын онцлог бас єєр шvv дээ.
Ардчилал
-Тєрийн сан улайлаа гэсэн "мессеж" нийгэмд тархаад байна л даа. Энэ хэр бодитой яриа вэ?
-Тийм зvйл байхгvй ээ. Єнєєдєр чинь гуравдугаар сарын 2. Тєрийн сан 50 тэрбум тєгрєгийн vлдэгдэлтэй байна.
-Гэхдээ л тєрийн албан хаагчдын энэ сарын цалинг олгож чадахгvй нь гэсэн яриа гарсан?
-Ямар ч гэсэн цалин тэтгэвэр тэтгэмжээ цаг хугацаанд нь олгоно. Єнєєдрийн байдлаар Тєрийн сан 50 тэрбум тєгрєгийн vлдэгдэл байж л байна шvv дээ. Гуравдугаар сарын санхvvжилтээ олгоход бэлэн байдалтай байгаа. Оны эхнээс санхжvvжилтийн эрх нээгддэг. Эхний долоо хоногтоо л халамж тэтгэвэр єгєєд эхэлчихдэг шvv дээ.
- Цалин, тэтгэмжээс бусад бvх зардлыг хаасан гэсэн?
-Энд нэг залруулга хийх ёстой байх аа. 2009 оны Монгол Улсын тєсєв 395 тэрбум тєгрєгийн алдагдалтай батлагдсан гэдгийг мэдэж байгаа байх. Энэ алдагдал vvсэхэд дэлхийн санхvvгийн хямрал, манай экспортын барааны vнэ ханш буурсан нь нєлєєлсєн гэдгийг. Угаасаа оны эхэнд тєрийн санд орлого бага орж ирдэг хvнд vе байдаг шvv дээ. Эхний хоёр сарын байдлаар 177,1 тэрбум тєгрєгийн орлого орохоос 50 хувийн дутуу гvйцэтгэлтэй явж байгаа. Єєрєєр хэлбэл, тєсвийн орлогын гvйцэтгэл 7,3 хувьтай байна гэсэн vг. Гэхдээ тєлєвлєснєєс 50 хувиар дутуу орлого орж ирж байгаа ч гэсэн ямар нэгэн байдлаар тєлбєр тооцоог саатуулахгvй. Энэ жилийн тєсвийн хуваарь онцлог болсон л доо. Гол vндсэн чухал санхvvжилтээ хийгээд явахаар. Цалин тэтгэмж эхлээд тээвэр шатахуун гээд дараалалтайгаар явах юм. Vvнтэй холбоотойгоор хєрєнгє оруулалтын ажлыг тvр хойшлуулсан байгаа. Ер нь, хоёрдугаар сарын 10-20-ны хооронд зарим санхvvжилтийг тvр хязгаарласан.
-Тєсвийн дийлэнхийг бvрдvvлдэг "Эрдэнэт" vйлдвэрийг ДЭМЖИХ талаар тєрєєс ямар арга хэмжээ авах юм бол?
-Одоо УИХ-ын ээлжит бус хурлаар тєсвийн тодотгол болон "Эрдэнэт" vйлдвэрт ямар дэмжлэг vзvvлэх талаар хэлэлцэж байгаа. Энэ vйлдвэр сvvлийн жилд 85 сая ам.долларын ногдол ашиг єгєх ёстой байсан. Гэвч гадаад эдийн засгийн хvчин зvйлсээс хамаараад орж ирээгvй.
-Ер нь яамнаас энэ vед ямар зохицуулалт хийж байгаа вэ?
-Ямар ч гэсэн яамнаас хуваарилалт хийгээд урсгал зардлыг тvр азна гэсэн зааврыг тєсєвт байгууллагууд єгєєд байгаа. Урсгал гэдэг маань хоол, тvлш гэх мэт. Дээр хэлсэнчлэн дараа¬лалтайгаар санхvvжилт нь хийгдэж эхэлнэ гэсэн vг л дээ.
-Зарим байгууллагууд тєсвєє танах бодлого явуулж байна л даа. Жишээлбэл, тємєр зам гэхэд зарим ажилчиндаа цалингvй чєлєє єгч байна?
-Тємєр зам бол тєсєвт байгууллага биш. Тємєр замын ажилчид тєрийн сангаас санхvvждэг юм биш. Хоёр улсын хамтарсан байгууллага учраас тэр.
-Тєр тєсвєє зєв захиран зарцуулан хэмнэлт хийнэ гэж байна. Гэтэл єнгєрсєн хугацаанд манай улс нэлээдгvй орноос зээл тусламж авсан байгаа. Гадаад єр зээлийг яаж зохицуулж байгаа вэ?
-Монгол Улс гадаадын олон улсын болон донор орнуудаас зээл тусламж авсан. Гэхдээ зээлийн хvv гэдэг цаг хугацаанд нь тєлєхгvй бол явж єгнє шvv дээ. Тиймээс єр зээлээ цагт нь тєлєєд явж байх болно.
-Тєрийн сан хоосорч байгаа учраас Монголбанкнаас мєнгє татах уу?
-Дэлхийн аль ч улс тєсвєє алдагдалтай vедээ зээл авдаг. Тєрийн сангийн хуримтлалаа нэмэгдvvлэхийн тулд vнэт цаас арилжаалах эсвэл Засгийн газраас бонд гаргах замаар єсгєдєг. Єнгєрсєн онд 64 тэрбум тєгрєг авсан байгаа.
-Энэ жилийн хувьд яах вэ ?
- УИХ-аас 2009 онд 300 тэрбум тєгрєгийн vнэт цаас арилжаалахыг Засгийн газарт зєвшєєрсєн. Єнєєгийн байдлаар 20 хувьтай ашигласан байгаа. Ер нь, тєсвийн орлого гайгvй сайжирч байгаа шvv дээ.
- Хєрєнгє оруулалтын ажлыг тvр хойшлуул¬сан гэж дээр хэллээ. Тэр мєнгийг нь хаанаас олох вэ?
-Одоохондоо эхний хоёр улиралд орлого бага байдаг. Хагас жилээс хойш сайжраад явчихна шvv дээ. Тєрийн сангийн орлого нэмэгдэхээр vйл ажиллагаа хэвийн болж боломжийн нєєцтэй болно. Тєсвийн тодотголоор орлого нэлээн багасаж байгаатай холбоотойгоор зарим нэг зарлага, санхvvжилтыг танах явдал гарч байна. Шинээр хийх гэж байгаа хєрєнгє оруулалтыг энэ жилээс нэлээн хасах. Эсвэл шаардлагагvй, тэвчиж болох зардлыг санхvvжvvлэхгvй гээд тодотголоор батлачих юм бол дахиад шинэ хуваарь гарна л даа. Бас нэг зvйл хэлэхэд єнєєдєр Сангийн яамны удирдлагууд олон улсын валютын сангийнхантай уулзах гэж байна. Маргааш Дэлхийн банкны тєлєєлєгчтэй. Энэ бол гадаад эх vvсвэр гэдэг шvv дээ. Хэрвээ Олон улсын валютын сангийнхантай хєтєлбєрєє тохирчих юм бол удлаа гэхэд хагас жилийн дараа санхvvжилт орж ирнэ.
Єєрийнх нь хэмжээ 120 сая ам.доллар. Энэ санг дагнаад бусад донор орнууд болон Дэлхийн банк, Азийн банк гэх мэт байгууллага хєтєлбєртэйгээ уялдаад тєслийн зээлvvд олгоод эхэлчихдэг. Ингээд бодохоор 300 орчим сая ам.долларын хєрєнгє орж ирэх боломж байгаа. Дээрээс нь УИХ-аар Оюутолгой, Таван толгой асуудлыг яриад байна. Энэ хоёр толгойн асуудал амжилттай батлагдвал урьдчилгаа тєлбєрийн асуудал гарна. Хvнээр бол мєнгєгvй болвол ажлынхаа хvнээс тав, арван тєгрєг зээлж цалингаа буутал аргалдаг шvv дээ. Мєнгєтэй болохоор бусад хvvхдийн сургалтын тєлбєр, байр, хоолны мєнгє гээд л дараалалтайгаар санхvvжилт хийдэг. Тvvнтэй адил шvv дээ. Монголын онцлог бас єєр шvv дээ.
Ардчилал
Subscribe to:
Posts (Atom)